| نظرات (0)
همشهري آنلاين: سنتور، سازي جعبه‌اي به شكل ذوذنقه است كه روي سطح آن 2 رديف خرك تعبيه شده و از روي هر خرك ۴ رشته سيم هم كوك عبور داده شده است
سنتور
سنتور، سازي كاملا ايراني است كه ساخت آن را به ابونصر فارابي نسبت مي‌دهند. اين ساز مانند بربط - ساز ديگر ايراني - بعدها به خارج برده شد.
اولين اثري كه از سازهاي شبيه سنتور به دست آمده، اثري است از حجاري‌هاي دوره‌هاي آشوريان و بابليان در ۶۶۹ سال قبل از ميلاد است كه نشان مي‌دهد اين ساز را به وسيله بند به گردن مي‌آويختند.
به دليل قرار داشتن ايران در مسير جاده ابريشم بين شرق و غرب و تغيير دائمي مرزها در دوره كشورگشايي‌ها فرهنگ‌ها نيز مرتب دستخوش تحول شده و اين موضوع، تحول آلات موسيقي را بي نصيب نگذاشته است.
به طوريكه به درستي معلوم نيست سنتور ابتدا در كدام كشور مورد استفاده بوده ولي مطمئنا ايراني‌ها قبل ازظهور اسلام با اين ساز آشنا بودند و آن را كونار مي‌ناميدند.
سنتور با اندك تفاوتي در شكل ظاهر و با نام‌هاي مختلف در شرق و غرب عالم وجود دارد. اين ساز را در كشور چين يان كين، در اروپاي شرقي دالسي مر، در انگلستان باتر فلاي‌ها، در آلمان و اتريش مك پر، در هندوستان سنتور، در كامبوج في و در امريكا زيتر مي‌نامند كه هر كدام داراي وجه تشابهاتي هستند. ساز سنتور در كشورهاي عراق، مصر، تركيه، ارمنستان و گرجستان نيز رايج هست.
سنتورهاي معمولي ۹ خرك دارند و وسعت صدايشان اندكي بيشتر از ۳ اكتاو است و نوازنده در اجراي دستگاه‌هاي مختلف موسيقي سنتي كوك ساز را تغيير مي‌دهد و يا محل خرك‌ها را پس و پيش مي‌كند.
سنتور يا شاهان تور از جمله سازهاي كاملا شرقي است. شكل سنتور اقتباسي از كشتي است و سيم‌هاي آن برگرفته از تور ماهيگيري و صدا، صداي برخورد امواج دريا با صخره هاست. سنتور در زمان‌هاي گذشته به ابعاد مختلف ساخته مي‌شد كه تا امروز به شكل‌هاي استاندارد سل كوك و لا كوك درآمده است.
موسيقي
ساز سنتور پيشتر با ۱۲ وتر سيم بم و ۱۲ وتر سيم زير ساخته مي‌شد و سنتور ۱۲ خركي ناميده مي‌شد، امروزه سنتور ۱۰ خرك و سنتور ۱۱ خركي و سنتور لا كوك نيز ساخته مي‌شود. سنتور ۱۱ خرك سنتور چپ كوك ناميده مي‌شود در واقع هر خركي كه به سنتور اضافه مي‌شود صداي ساز يك پرده بم تر مي‌شود.
سنتور ۹ خرك رايج‌ترين نوع سنتور است كه سنتور سل كوك ناميده مي شود و نت‌هاي رديف براساس آن نوشته شده است.
سنتور از سازهاي زهي مضرابي است كه در ساخت آن چوب و فلز به كار مي‌رود. اين ساز را نشسته و در حالي كه ضلع بزرگ آن به صورت افقي در جلوي نوازنده قرار دارد با دو مضراب چوبي مي‌نوازند. سنتور نيز مانند ديگر سازهاي ملي و محلي در اندازه‌هاي مختلفي ساخته مي‌شود.
قسمت‌هاي مختلف سنتور:
جعبه صوتي: دو صفحه ذوزنقه شكل است كه با كلاف‌هاي 4 گانه جانبي به يكديگر متصل شده است. معمولا ضلع بزرگتر اين ساز 90 و ضلع كوچكتر آن 36 و ارتفاع آن 6 و قائده آن 26 سانتي متر است.
صفحه رو: اين صفحه از مرغوبترين نوع چوب ساخته مي‌شود و دو گــُل مشبك در طرفين صفحه براي خروج صدا ايجاد مي‌كنند و 2 رديف 9 تايي خرك در 2 طرف صفحه براي عبور سيم‌ها مي‌گذارند.
پـــُل ها: داخل جعبه صوتي سنتور پل‌هايي استوانه‌اي شكل بين صفحات زير و رو در محل‌هاي معين مي‌چسبانند. وظيفه پل‌ها اين است كه فشار صفحه رو را كنترل و از نشست كردن و تغيير شكل يافتن صفحه جلوگيري كنند. پل‌ها ضمنا در ايجاد تعادل و تن صداي ساز نيز موثرند.
خرك: قطعه كوچك چوبي استوانه‌اي به ارتفاع تقريبي 2 و قطر 5/1 سانتي متر است كه از يك طرف، انتهاي پهن و مسطح آن روي صفحه قرار مي‌گيرد و از طرف ديگر داراي برش‌هايي در سطوح جانبي است.
تعداد خرك‌هاي سنتور 18 عدد است كه 9 عدد طرف چپ و و 9 عدد در طرف راست قرار دارد و از روي هر خرك يك گروه چهارتايي سيم كه همصدا كوك مي‌شوند، مي‌گذرند.
مفتول روي شيار هر خرك، مفتولي فلزي از نوع ساچمه به طول 5/1 سانتي متر و قطر2 ميلي متر وجود دارد كه مانع تماس سيم با چوب مي شودو به اين ترتيب صداي سيم‌ها شفاف‌تر به گوش مي‌رسد.
گوشي‌ها: گوشي‌هاي سنتور، 72 ميله از جنس فولاد يا فلزات ضد زنگ هستند كه در رديف‌هاي چارتايي (جمعا 18 رديف) در داخل بدنه كلاف سمت راست سنتور قرار گرفته‌اند.
تراش قسمت بيروني داراي سوراخي است كه يك سر سيم داخل آن فرو مي رود و اضافه سيم دور آن پيچيده مي‌شود.
كليد (آچار) كوك: وسيله‌اي به صورت T است. قسمتي از آن در دست قرار مي‌گيرد. ممكن است از جنس چوب باشد و در انتها قسمت ديگر سوراخ كم عمقي به شكل تراش سر گوشي وجود دارد.
شيطانك: 2 قطعه چوب باريك و بلند و كم ارتفاع به طول ذوزنقه‌اند كه در طرفين راست و چپ صفحه رويي سنتور چسبانده شده‌اند و روي آن شيار كم عمقي براي عبور سيم ايجاد شده است.
سيم‌گير: 72 مفتول فلزي گوچك در رديف‌هاي چهار تايي به طور 5/2 سانتي متر و قطر 5/1 ميليتر هستند كه در بدنه كلاف سمت چپ قرار دارند. نيمي از طول هر سيم‌گير داخل كلاف و نيم ديگر آزاد است كه گره هر سيم جداگانه به هر يكي از آنها مي‌افتد.
سنتور 72 سيم دارد كه 36 سيم آن در گروه‌هاي 4 تايي روي 9 خرك طرف راست قرار دارند و رنگشان زرد و از آلياژ مس يا برنج هستند و 36 سيم آن نيز در گروه‌هاي چهار تايي روي 9 خرك سمت چپ قرار دارند و رنگشان سفيد و فلزي فنري هستند.
مضراب:سنتور با 2 مضراب چوبي به طول 22 سانتي متر نواخته مي‌شود و هر يك از اين مضرابها از 3 قسمت تشكيل شده اند:
حلقه مضراب كه حالت نيم دايره داردو زايده كوچكي در انتهاي آن وجود داردو با انگشتهاي سبابه و مياني دور حلقه را مي‌گيرد.
ساقه مضراب تركه‌اي باريك بين حلقه و سر مضراب است.
سر مضراب كمي پهن تر ساخته مي شود و محل اصابت به سيم‌ها است. چنان كه از چند دهه قبل معمول شده، سر مضراب را با پارچه ضخيمي (اصطلاحا نمد) مي‌پوشانند تا صداي گرم و لطيف‌تري حاصل شود.
منبع:hamshahrionline.ir
:: موضوعات مرتبط:
:: برچسب‌ها:
،
خبرنامه پیامکی 
